Selamlar,
Türkçede, "eylemlerde zaman" (kip) konusu iki başlıkta toplanabilir:
1. Basit zamanlı eylemler
2. Bileşik zamanlı eylemler
Şimdi bunların içeriklerine bakalım:
1. Basit zamanlı eylemler
1.1. Bildirme (haber) Kipleri
1.2. Dilek Kipleri
2. Bileşik zamanlı eylemler
2.1. Hikaye (öyküleme)
2.2. Rivayet
2.3. Koşul (şart)
Şimdi bu başlıkların içerisine hangi zamanlar giriyor ona bakalım:
1. Basit zamanlı eylemler
1.1. Haber (bildirme) Kipleri
1.1.1. -di’li geçmiş zaman; -dı,di,du,dü,tı,ti,tu,tü
1.1.2. -mişâ€™li geçmiş zaman; -miş, -mış, -muş, -müş
1.1.3. Şimdiki zaman; -yor
1.1.4. Gelecek zaman; -ecek, -acak
1.1.5. Geniş zaman; -r, (i)r
1.2. Dilek Kipleri
1.2.1. İstek kipi; -e, -a
1.2.2. Dilek–Şart Kipi;-sa,se (dilek-koşul veya temenni-koşul da denilebilir)
1.2.3. Gereklik kipi; -malı, -meli
1.2.4. Buyruk (emir) kipi
2. Bileşik zamanlı fiiller
2.1. Hikaye (öyküleme) Bileşik Zamanı
Burada basit zamanlı eylemlerle birlikte -di'li geçmiş zaman bir arada olur:
Gel+miş+ti
Gel+iyor+du
Gel+ecek+ti
Gel+ir+di
2.2. Rivayet Bileşik Zamanı
Burada basit zamanlı eylemlerle birlikte -miş'li geçmiş zaman bir arada olur:
Gel+iyor+muş
Gel+ecek+miş
Gel+ir+miş
2.3. Koşul (şart) Bileşik Zamanı
Burada basit zamanlı eylemlerle birlikte -se eki kullanılır:
Gel+miş+se
Gel+iyor+sa
Gel+ecek+se
Gel+ir+se
Gel+meli+y+se
Kaynak:
http://www.amatorceedebiyat.com/yazdir.asp?id=2404
http://www.dilimiz.com/dil/TurkDili/trkdili3.htm#FİİL%20ÇEKİMLERİ
Öncelikle burada iki önemli nokta var. Birincisi şu:
"Gelsem, yansam, gitsem, yapsam, gelmesem, yanmasam, gitmesem, yapmasam..." şeklindeki kullanım
yukarıda 1.2.2. olarak yazdığım dilek şart kipidir. Dilek-şart kipi dilek kiplerinden birisir.
Bununla karıştırılmaması gereken bir zaman ise bilesik zamanlı eylemlerden birisi olan geniş zamanın koşul kipidir. Örnek:
"gelmezsem, yanmazsam, gitmezsem, yapmazsam, gelirsem, yanarsam, gidersem, yaparsam,..."
Diğer bir değişle "gelsem" ve "gelirsem" farklı kiplerdir ve anlamları farklıdır. Birincisi dilek kiplerinden olan dilek-şart kipidir. İkincisi geniş zamanın koşul kipidir.
Sadece geniş zamanın değil diğer zamanların da koşul kipi mümkündür. Örnek:
gelirsem, geleceksem, geldiysem, gelmişsem, geliyorsam
Dilek kiplerinden olan Dilek-Şart kipi bunlardan farklıdır. Bu kipin aynı ekle (-se -sa) hem dilek hem de şart anlatma olanağı vardır. Örnek:
gelsem, yapsam, konuşsam, gelsen, baksan, dinlesen
Dinlesen duyarsın.
Şu şarkıyı bir dinlesem.
İster dilek ister şart olsun bu kipin "if" ile çevrilmesinde bir sakınca görmüyorum.
İkincisi ise şu:
İster dilek-şart kipi olsun isterse diğer zamanların koşul kipi olsun her ikisinde de when kullanmak yerine "if" kullanmak daha uygun olur.
"when" ise zarf fillerde daha uygun olur. Örneğin şunlarda:
gelince, geldiğinde,
Zarf filler cümlelerde zaman cümlecikleri olarak yaratmak için kullanılır.
Bu konu en iyi şekilde yukarıda da verdiğim sayfanın alt kısmında açıklanmış:
http://www.dilimiz.com/dil/TurkDili/trkdili3.htm#FİİL%20ÇEKİMLERİ
Tabii bütün bu yazılanlar çeviri konusunun esnekliği nedeniyle her zaman geçerli olmaz. Bazen bir duyguyu anlatmak için kullanılan zamanı ve kelimeleri veya cümleleri değiştirmek mümkündür. Özellikle şiir ve şarkı sözleri melodik yapılarının korunmasının öenmi nedeniyle köklü değişiklikler yapmayı gerektirebilir. Başka bir değişle, başkaları çevirilerini tamamen farklı yapabilirler ve daha iyi olabilir. Tabii görmek lazım.
|