We can translate "-meli" into English for both of "must" and "should". By the way, the guessing meaning which is at "must" is the same at us too.

I´m going to show on the chart only as "must", don´t think the meaning of "should" is expressed in a different way.

dokuz (nine)

iş (1the work, 2the business, 3the job, 4something to do)

yer (1the place, 2the earth, 3the ground, the floor)

olmak (to be, ..............)

dokuz+da(locative)----------------------->dokuzda (at nine)

iş yer+i(poss.)--------------------------->iş yeri (1the workplace, the working place 2the workshop, the working place)

iş yer+i+de------------------------------->iş yerinde (in the workplace)

ol+malı+ım-------------------------------->olmalıyım (i must be)

Dokuzda iş yerinde olmalıyım. (I must be at the workplace at nine o´clock)

hava (1the weather, 2the air, 3.........4......5...)

yağmur (the rain)

yavaş (slow)

gitmek (to go)

yağmur+lı-------------------->yağmurlu (rainy)

git+meli+iz------------------->gitmeliyiz (we must go)

Hava yağmurlu, yavaş gitmeliyiz. (The weather is rainy, we should go slowly.)

gece (the night)

bu gece (tonight (direct: this night))

hava (1the weather, 2the air, 3...5...6...)

soğuk (cold)

olmak (to be.....)

bura (this place, here)

kalmak (1to stay, 2the remain, 3..4..)

ol+acak+mış-------------------->olacakmış (remember the suffix "-mış")

bu gece de (tonight too)

bura+da(locative)--------------->burada (here)

kal+malı+lar--------------------->kalmalılar (they must stay)

Bu gece hava çok soğuk olacakmış. Bu gece de burada kalmalılar. (The weather will too cold tonight. They must stay here tonight too.)

genel (general)

cerrah (the surgeon)

olarak (as)

her şey (everything)

bilmek (to know)

genel cerrah (the general surgeon)

genel cerrah olarak (as (a) general surgeon)

her şey+i--------------->her şeyi (everything (accusative))

bil+meli+sin------------->bilmelisin (you must know)

Genel cerrah olarak her şeyi bilmelisin. (You must know everything as a general surgeon.)

programlama (programming)

dil (1the tongue, 2the language)

hiçbir (any, none of, no)

ayrıntı (the detail)

atlamak (1to jump, 2to skip, to omit, 3...4..5...)

dil+ler------------------------->diller (languages)

programlama dil+ler+i----------->programlama dilleri (the programming languages)

programlama dil+ler+i+de------->programlama dillerinde (in the programming languages)

hiçbir ayrıntı (none of details)

ayrıntı+ı(accusative)----------->ayrıntıyı

hiçbir ayrıntıyı (none of details (accusative))

atla+ma(negative)+malı+sın----->atlamamalısın (you mustn´t skip)

Programlama dillerinde hiçbir ayrıntıyı atlamamalısın. (You mustn´t omit any of details in the programming languages.)

ne (what)

öğretmek (to teach)

öğret+meli+iz---------------->öğretmeliyiz (we must teach)

Ne öğretmeliyiz? (What must we teach?)

hâlâ, daha (yet, still)

susmak (1to stop talking, 2not to talk, to keep quite)

sen+ce-------------------------->sence (in your oppinion)

sus+malı mı+ız-------------------->susmalı mıyız? (must we keep quite?)

Sence hâlâ susmalı mıyız? (In your opinion must we still keep quite?)

hangi (which)

seçmek (to choose)

bilmek (to know)

hangi+i(poss.)+i(acc.)------------------->hangisini (which one (accusative))

seç+meli+im----------------------------->seçmeliyim (i must choose)

seç+me+meli+im------------------------->seçmemeliyim (i mustn´t choose)

bil+me+yor+im-------------------------->bilmiyorum (i don´t know)

Hangisini seçmeliyim, hangisini seçmemeliyim, bilmiyorum. (I don´t know, which one I must choose and which one I mustn´t choose)

kendi (oneself)

mümkün olduğunca, mümkün olduğu kadar (as much as possible)

geliştirmek (to improve (transitive))

özellikle (notably, especially)

otuz (thirty)

yaş (1age, 2wet)

önce (before, ago)

-den önce (before)

kendi+n(poss.)+i(accusative)----------->kendini (yourself (accusative))

geliştir+meli+sin------------------------>geliştirmelisin (you must improve)

otuz yaş+n(poss.)+dan önce------------>otuz yaşından önce (before your thirty age)

Kendini mümkün olduğunca geliştirmelisin. Özellikle otuz yaşından önce. (You should improve yourself as much as possible. Especially before your thirtieth age.)

- Using "-meli" with "idi, imiş, ise" -

There is no difference.

güzel (nice, beautiful)

maç (the match)

kaçırmak (1to miss, 2...3.4..)

çok güzel (very nice)

bir maç (a match)

bir maç+ıdı------------------------>bir maçtı (it was a match)

çok güzel bir maç (a very nice match)

çok güzel bir maçtı (it was a very nice match)

kaçır+ma+malı+idi+n--------------->kaçırmamalıydın (you shouldn´t have missed)

Çok güzel bir maçtı, kaçırmamalıydın. (It was a very nice match, you shouldn´t have missed.)

bence (in my opinion)

... yerine (instead of ...)

almak (1to take, 2to buy,3...4..5..)

yer+i(poss.)+e(dative)-------------->yerine (to its place)

A yerine B (B instead of A)

al+malı+ıdı+n----------------------->almalıydın (you must have taken)

Bence bir Honda yerine bir Toyota almalıydın. (You should have bought a Toyota instead of a Honda in my opinion)

tamam (okay, ok)

bağırmak (to shout)

ama, fakat (but)

hak (1the right, 2the authority, 3the justice, 4...5..)

savunmak (to defend)

bağır+ma+malı+idi+m-------------->bağırmamalıydım (i mustn´t have shouted)

hak+m--------------------------->hakkım (my right) (original shape of the work "hak" is "hakk". remember the derivating of the consonant)

hak+m+ı------------------------->hakkımı (my right (accusative))

hakkımı da (also my right (acc.) / my right too (acc.))

savun+ma+malı mı+idi+m---------->savunmamalı mıydım? (mustn´t i have defended?)

Tamam, bağırmamalıydım; ama hakkımı da savunmamalı mıydım? (Okay, I shouldn´t have shouted, but shouldn´t I also must have assert my right?)

hiç kimse (nobody)

duymak (to hear)

niye, neden (why)

yüksek (high)

ses (1the voice, 2the sound)

söylemek (to say, to tell)

duy+ma+malı+ise------------------------>duymamalıysa (if he mustn´t hear)

bu+ı(accusative)------------------------>bunu (this (accusative))

yüksek ses ((direct: high voice) the blare)

yüksek ses+ile-------------------------->yüksek sesle ((direct: with/by high voice) loudly, aloud)

söyle+yor+sin--------------------------->söylüyorsun (you are saying)

Hiç kimse duymamalıysa bunu neden yüksek sesle söylüyorsun? (Why are you saying this aloud if nobody must hear?)

ödev (the homework)

son (latest)

perşembe (Thursday)

gün (the day)

teslim etmek (to hand over)

kim (who)

söylemek (to say)

kendi (oneself, one´s own)

ödev+ler+miz+i-------------------->ödevlerimizi (our homeworks (accusative))

en son (latest)

perşembe gün+i(poss.)------------->perşembe günü (direct: Thursday day)

teslim et+meli+imiş+iz-------------->teslim etmeliymişiz (we must hand over (learning and then telling)

söyle+di--------------------------->söyledi (he said)

öğretmen+in kendi+i---------------->öğretmenin kendisi (the teacher´s own)

-Ödevlerimizi en son perşembe günü teslim etmeliymişiz. (We must hand over our homeworks on Thursday latest)

-Kim söyledi? (Who said?)

-Öğretmenin kendisi. (Teacher´s own)