Ben yanmasam,
Sen yanmasan,
Biz yanmasak,
Nasıl çıkar karanlıklar aydınlığa.

Nazım Hikmet

If I don't burn,
If you don't burn,
If we don't burn,
How will the darkness turn into light

ben de bu soruyu kimse sorsam diye merak ederdim sen denk geldin
yanmasam dediği eğer anlamı katmıyor ki..
bu istek kişi.. "if" anlamından daha farklı bir anlam vermiyor mu?


gelsem
gelirsem
gelirsem kelimesi bir şarta bağlı ancak gelsem bir şart değil bir haber kipi.. yani herhangi bir şarta bağlı değil..

gelirsem okula giderim = okula gitmenin şartı gelmek.. yani "if"

gese, yapsak.. bu sadece bir isteği belirtmiyor mu? yani bir şarta bağlanmış bir olay değil..
o yüzdem gelsem vs gibi kelimelerin "if" ile tercüme edilmesi ne derece doğru?
cevap verirseniz sevinirim..

Selamlar,
Türkçede, "eylemlerde zaman" (kip) konusu iki başlıkta toplanabilir:

1. Basit zamanlı eylemler
2. Bileşik zamanlı eylemler

Şimdi bunların içeriklerine bakalım:

1. Basit zamanlı eylemler
1.1. Bildirme (haber) Kipleri
1.2. Dilek Kipleri

2. Bileşik zamanlı eylemler
2.1. Hikaye (öyküleme)
2.2. Rivayet
2.3. Koşul (şart)

Şimdi bu başlıkların içerisine hangi zamanlar giriyor ona bakalım:

1. Basit zamanlı eylemler
1.1. Haber (bildirme) Kipleri
1.1.1. -di’li geçmiş zaman; -dı,di,du,dü,tı,ti,tu,tü
1.1.2. -mişâ€™li geçmiş zaman; -miş, -mış, -muş, -müş
1.1.3. Şimdiki zaman; -yor
1.1.4. Gelecek zaman; -ecek, -acak
1.1.5. Geniş zaman; -r, (i)r

1.2. Dilek Kipleri
1.2.1. İstek kipi; -e, -a
1.2.2. Dilek–Şart Kipi;-sa,se (dilek-koşul veya temenni-koşul da denilebilir)
1.2.3. Gereklik kipi; -malı, -meli
1.2.4. Buyruk (emir) kipi


2. Bileşik zamanlı fiiller

2.1. Hikaye (öyküleme) Bileşik Zamanı
Burada basit zamanlı eylemlerle birlikte -di'li geçmiş zaman bir arada olur:
Gel+miş+ti
Gel+iyor+du
Gel+ecek+ti
Gel+ir+di

2.2. Rivayet Bileşik Zamanı
Burada basit zamanlı eylemlerle birlikte -miş'li geçmiş zaman bir arada olur:
Gel+iyor+muş
Gel+ecek+miş
Gel+ir+miş

2.3. Koşul (şart) Bileşik Zamanı
Burada basit zamanlı eylemlerle birlikte -se eki kullanılır:
Gel+miş+se
Gel+iyor+sa
Gel+ecek+se
Gel+ir+se
Gel+meli+y+se


Kaynak:
http://www.amatorceedebiyat.com/yazdir.asp?id=2404
http://www.dilimiz.com/dil/TurkDili/trkdili3.htm#FİİL%20ÇEKİMLERİ

Öncelikle burada iki önemli nokta var. Birincisi şu:

"Gelsem, yansam, gitsem, yapsam, gelmesem, yanmasam, gitmesem, yapmasam..." şeklindeki kullanım
yukarıda 1.2.2. olarak yazdığım dilek şart kipidir. Dilek-şart kipi dilek kiplerinden birisir.
Bununla karıştırılmaması gereken bir zaman ise bilesik zamanlı eylemlerden birisi olan geniş zamanın koşul kipidir. Örnek:
"gelmezsem, yanmazsam, gitmezsem, yapmazsam, gelirsem, yanarsam, gidersem, yaparsam,..."

Diğer bir değişle "gelsem" ve "gelirsem" farklı kiplerdir ve anlamları farklıdır. Birincisi dilek kiplerinden olan dilek-şart kipidir. İkincisi geniş zamanın koşul kipidir.

Sadece geniş zamanın değil diğer zamanların da koşul kipi mümkündür. Örnek:
gelirsem, geleceksem, geldiysem, gelmişsem, geliyorsam

Dilek kiplerinden olan Dilek-Şart kipi bunlardan farklıdır. Bu kipin aynı ekle (-se -sa) hem dilek hem de şart anlatma olanağı vardır. Örnek:
gelsem, yapsam, konuşsam, gelsen, baksan, dinlesen
Dinlesen duyarsın.
Şu şarkıyı bir dinlesem.
İster dilek ister şart olsun bu kipin "if" ile çevrilmesinde bir sakınca görmüyorum.

İkincisi ise şu:
İster dilek-şart kipi olsun isterse diğer zamanların koşul kipi olsun her ikisinde de when kullanmak yerine "if" kullanmak daha uygun olur.
"when" ise zarf fillerde daha uygun olur. Örneğin şunlarda:
gelince, geldiğinde,
Zarf filler cümlelerde zaman cümlecikleri olarak yaratmak için kullanılır.
Bu konu en iyi şekilde yukarıda da verdiğim sayfanın alt kısmında açıklanmış:
http://www.dilimiz.com/dil/TurkDili/trkdili3.htm#FİİL%20ÇEKİMLERİ

Tabii bütün bu yazılanlar çeviri konusunun esnekliği nedeniyle her zaman geçerli olmaz. Bazen bir duyguyu anlatmak için kullanılan zamanı ve kelimeleri veya cümleleri değiştirmek mümkündür. Özellikle şiir ve şarkı sözleri melodik yapılarının korunmasının öenmi nedeniyle köklü değişiklikler yapmayı gerektirebilir. Başka bir değişle, başkaları çevirilerini tamamen farklı yapabilirler ve daha iyi olabilir. Tabii görmek lazım.

Tebrikler Erdinç. Daha güzel ancak böyle anlatılırdı.

ben hala gelsem fiilinin "if" olmayacağını, şart anlamı vermediğini, ancak buna rağmen çevrilerde başka bir çıkış yolunun olmadığın belirtmek isterim...

Sanırım şu tarz cümleleri kastediyorsun:

"Ben istesem Ankara'ya giderim."
"Ben pişirsem farklı olurdu."
"Ben sigara içsem hemen hasta olurum."
"Ben senin yerinde olsam çok kahve içmezdim."
"Ben okusam profesör olurum."

Bu yukarıdaki cümlelerde, varsayımsallık, olabilirlik veya temenni anlatılıyor diyebiliriz. Aklındaki bu tür cümleler mi? Daha farklı bir kullanımı kastediyorsan örnek verebilir misin?

şiire geri dönelim...
gelirse beni arasın..(whenever he comes, he would call me]
ya da
yolda yürüsek seninle beraber.. [if only ya da i wish yapısıyla olur mu diye düşÃ¼ndüm...ama bu da bana pek mantıklı gelmedi...] ikinci cümle tek olarak bu halte türkçede kullanılıyor..peki bu nasıl çevirilir?

ya da gelsen, gitsek..[geldiği zamanı kastettiği için when kullanılsa iyi olmaz mı?]
..

şiire pek dönmedik ama olsun

beaber yolda yürüsek = if we would walk in the street?

yolsa yürüsek fiili, would ile yapılan cümle kuruluşlarına pek uymuyor..
beraber yürüseydik olur ama yürüsek bana mantıklı gelmiyor..

Aslına bakarsan içinde "se" eki geçen herhangi bir eylem "when" ile çevrilemez gibi geliyor bana.

Anlattığın konuya en yakın örnek şu verdiğin cümle oldu bence:

"Gelirse beni arasın." (If he comes tell him to call me)

bunu şu cümle ile karşılaştırmak lazım:

"Gelince beni arasın." (When he comes tell him to call me)

Burada ikincisi zaman anlatıyor, birincisi ise bir olabilirliği.

"gelsen" veya "gitsek" zamanı anlatmıyor. Bir olabilirliği veya bir isteği anlatıyor.
Bu "gelsen" veya "gitsek" kelimelerini cümlede kullanırsan belki söylemek istediğin daha iyi anlaşılır.

Burada gerçektende şiir ile bizim konuştuğumuz örnekler epey farklı. O bakımdan şiire dönmek iyi olabilir. Şiirde dilek istek kipi olumsuz halde kullanılmış. Oysa olumsuz halde kullanılınca olumlu haldekiyle ilgisi tamamen kayboluyor.

Bir örnek verelim:

Beraber yolda yürüsek.
Gelince beni arasa...
Ben Ankara'ya gitsem...

Bu cümlelerin hepsinde olabilirlik var veya temenni. Bunları senin dediğin gibi sadece if ile çevirmek iyi olmaz çünkü bir şart (koşul) yok ortada. Bence içinde "se" eki olan eylemler "if...had" veya "if...were" şeklinde çevrilebilir.

Beraber yolda yürüsek...
If we walked together...
veya
If we had walked together...

Ben Ankara'ya gitsem...
If I had gone to Ankara...
veya
If I went to Ankara...

Senin yerinde olsam...
If I were you...

Görüldüğü gibi dilek istek kipinin olumlu halde kullanımı olabilirlik anlatma imkanına sahip. Yani henüz gerçekleşmemiş bir ihtimali tartışmak, bir düşÃ¼nceyi veya hayali anlatmak gibi. Ancak olumsuz olursa "olabilirliğin mümkün olmaması" anlamına gelmeyebilir. Burası biraz tuzaklarla dolu.
Örnek:
Ben koşsam çok hızlı koşarım.
Ben koşmasam...

Beni arasa çok sevinirim.
Beni aramasa...

Görüldüğü gibi olumsuz cümleler varsayımsal olan bir şeyi değil ama var olan birşeyi var olmaması varsayımını anlatıyor. Demekki olumsuz cümlelerde çok dikkatli olmak lazım. Dilek istek kipinin olumsuz ve olumlu hali bence çok farklı.
Bizim şiir ise kendi başına çok ilginç bir örnek. "Yanmasam" diyor. Bir olabilirlik olarak da anlaşılabilir veya zaten gerçekleşmiş olan bir durumun olmaması varsayımı olarak da anlaşılabilir.

cümle biraz düşÃ¼k olabilir ama
ben gelsem, sen gelsen ve bir yere oturmaya gitsek...
diyelim ki kullanımı yok.. hakikaten de yok...
en sonunda kısa noktalar koyarak küfretmeye başlayacağım a.q. gibi
neyse
dilek*şart eklerinin çevrimi yok anlaşılan o.. ya da sadece temenni olarak çevrilirse..
yürüsek gideriz,
if we walked, we would go..
şimdiki zaman için daha çok uyuyor gibi duruyor bana..
yürüseydim if i had walked için daha mantıklı..
ben koşsam daha hızlı koşarım
if i runned, i would run faster...
ben koşssaydım, daha hızlı koşardım..
if i had runned, i would have runned faster..
doğru?

Erdinç ukalalık saymazsan bir terimin yanlış kullanıldıgını zannediyorum. kiplerin olumsuzu olmaz .. mesela istek şart kipinin olumsuzu olmaz . olumsuzluk eki kelimeye olumsuzluk manası verir. mesela biz geniş zamanın olumsuzu derken kelime olumsuz olur yoksa zaman yada kip olumsuz olmaz. yanılıyorsan lütfen düzelt.
Yanmazsam= olumsuz ,bileşik zamanlı, geniş zamanın şartı
yan+maz(Geniş zaman)[(i) mek fiili her zamanki gibi düşmüş]sa(şart bileşik)+m 1.tekil şahıs malum
Ha bide şiirin manası şairin karnında saklıdır.

navoker,

aynı şeyleri söylüyoruz. Senin yukarıdaki cevabında "geniş zamanın olumsuzu" derken neyi kastediliyorsa ben de "istek kipinin olumlu halde kullanımı" veya "istek kipinin olumsuz ve olumlu hali" derken benzer bir şeyi kastediyorum.
"Olumlu" veya "olumsuz" kelimesinin kipi nitelemesi için önüne yazılması gerekir.
"olumsuz istek kipi" denilseydi şÃ¼phesiz yanlış olurdu.
Sanki "-mese" ve "-masa" şeklinde kendi başına bir ek varmış gibi olurdu.
"Geniş zamanın olumsuzu" veya "geniş zamanın olumsuz halde kullanımı" ifadeleri arasında bir fark olduğunu sanmıyorum.
"Geniş zamanın olumsuz hali" ifadelesine gelince ("istek kipinin olumsuz ve olumlu hali" yazmıştım yukarıda), evet bunda haklısın. İstenirse yanlış anlaşılabilir ifade.

Bazen ben de hata yapıyorum. ŞÃ¼phesiz hata yapmamak gibi bir iddiam yok.