|
Last week I shortly summarized the history of Anatolian protest songs, remembered great masters from Pir Sultan Abdal, Köroğlu and Dadaoğlu to Âşık Veysel and Ruhi Su and mentioned the town trubadures of the 1970’s as a part of the evolution of our poet tradition.
After evoking memories of the musical darkness of the beginning of the 1980’s I pointed out that a new era of protest music began in 1983 and said: “The opposition artists who became famous after the 1980 coup can be deployed into a number of subcategories. But we can roughly talk about two different groups which had chosen a different standpoint what comes to their musical composition and language.”
The first one of them is the group of artists whose grounding was in the folk music, who used bağlama as their main instrument and who expressed their ideas in a revolutionary, even militant way.
The other group then: they were those who while nourished by the local culture acquired their substance from the world-wide culture, who had adopted polyphony as their musical texture and who used poetic, nonstraightfoward style in expressing their message.
Those Who Used the Saz as Their Weapon,
Words as Their Bullets
This week and the next I will talk about some artists of the first group, those who used the saz as their weapon and words as their bullets. I will not tell their stories in the classical biographic format but from the point of view of how they have made an impression to me emotionally. “The word” was the prominent element in the products of this mainstream for whom the media approved of the naming “authentic music”. There were many things that had to be told, many things to feel angry about and this was their priority. Instrumentation and lyrics were elements that could be neglected from time to time. What created a difference between the artists of this type was composition of the melodies. Sure everyone had the poetry books of Nâzım Hikmet, Enver Gökçe, Ataol Behramoğlu, Ahmed Arif, Ahmet Telli and Adnan Yücel. But not every musician could get through the difficult task of composing poetry as it should have been and as the artists I describe in this series did.
Ahmet Kaya lived far away from the country he loved dearly, he was unhappy and said an early fairwell to life. “His prosody is unsound”, “out of tone at times”, “inserted arabesque into the revolutionary culture” they said about him. Some critics were right also. However, Kaya had an amazing gift of composing melodies. He managed to provide complicated poems with very powerful melodies. His first album, Ağlama Bebeğim, sold only a few hundred copies. And the splendid Acılara Tutunmak was published in the same year. In this album Kaya used many Hasan Hüseyin Korkmazgıl’s poems. Even if the following album Şafak Türküsü with its songs and musical composition makes the listener long for the previous one the title-track of the album gave Kaya the reason to reach out for different walk of life: “I am not a leftist but I love this man’s lines, my friend!” The artist who had got to the top of music charts with the album An Gelir harshened his style with pieces like Yorgun Demokrat and Başkaldırıyorum. In this period, Yusuf Hayaloğlu with his poems and the master arranger Osman İsmen with his arrangements became each an important factor in Kaya’s music. His later albums always brought forth those two. Şarkılarım Dağlara which took in the song Saza niye gelmedin once more - in contradiction with its name - took all strata into its arms. Kaya’s last studio album, Dosta düşmana karşı is actually one of his greatest albums. Siz yanmayın, the only new song on his posthumously published collection album Hoşçakalın Gözüm was his reproachful farewell. Even though Ahmet Kaya can be criticized in many ways, he is imbedded in ouf music history as an extraordinary artist. I hope his grave will also be replaced in his own country as soon as possible.
As a person who is not a loyal listener I take shelter in the approval of loyal listeners and here I go…Grup Yorum took elements from the Nuova Canción (New Song) movement which was born in Latin America, connected them with the protest music culture of Anatolia and brought forth productions on this line. This band was established in 1985 by Kemal Sahir Gürel, Tuncay Akdoğan, Metin Kahraman and Ayşegül Yordam who were friends from the university. After a year they produced the album Sıyrılıp Gelen which together with its follower Haziranda Ölmek Zor attracted great attention. That is because they were just gorgeous albums. In 1989 the group published first Türkülerle, then Cemo which in my opinion was their last great album. Cemo, which was supported by the master composer Tuğrul Karataş was the peak point in the musicality of Grup Yorum. They were the ”Inti Illimani of Anatolia” back then. Gel ki Şafaklar Tutuşsun ment the beginning of a period of stagnation for the group - for me a period of distancing from it. Certainly there were beautiful songs even in their later albums. But the changing language and musical composition in time also changed the listener profile of Grup Yorum. When the mastermind of the band, Kemal Sahir Gürel, in 1997 left the group I began to feel a stranger to the group for various reasons. As a result, be it even with different members, the group’s finishing 28 years and with its young members gathering a congregation of tens of thousands to stadiums is what I mean. Whatever, there is no one who sings Çav Bella - the song created against the fascism of Mussolini - or Unitad Popular’s propaganda song Venseremos like Grup Yorum does. Happy 28 years more.
Next week: More revolutionary artists - Arif Kemal, Haluk Özkan, Grup Merhaba...
AUTHOR: Hakan Töre
SOURCE: http://www.taraf.com.tr/hakan-tore/makale-12-eylul-sonrasi-muhalif-muzik-2.htm
TÜRKÇESİ:
Geçen hafta, “Anadolu’nun isyankâr türküler tarihi”ne kısaca değinmiş; Pir Sultan Abdal, Köroğlu, Dadaloğlu’ndan Âşık Veysel’e, Ruhi Su’ya büyük ustaları anmış ve ozanlık geleneğinin geçirdiği evrim içinde 70’lerin “kentli âşıklar”ından bahsetmiştim.
80’lerin başındaki müzikal karanlığı hatırlattıktan sonra 1983’te protest müzikte yeni bir dönemin başladığını belirtmiş ve “12 Eylül sonrası adını duyuran muhalif sanatçıları pek çok alt kategoriye konuşlandırabiliriz. Ama en basit ayrımıyla, müzikal yapı ve dil açısından farklı noktalarda duran iki gruptan bahsetmek mümkün” demiştim.
Bunlardan ilki... Temeli halk müziği olan, bağlamayı ana çalgı olarak kullanan, devrimci hatta militanca söyleme sahip sanatçılar.
Diğeri ise... Yerel kültürden beslenerek evrenseli yakalama iddiasında olan; müzikal örgüde çoksesliliği, içerikte şiirsel ve dolaylı bir üslubu benimsemiş olanlar. (Onları iki hafta sonraki yazıda ele alacağım.)
Sazı silah, sözü mermi olanlar
Bu ve gelecek hafta ilk grubun bazı sanatçılarından, “sazı silah, sözü mermi olanlar”dan bahsedeceğim. Lakin onları klasik biyografi formatında değil, duygu hafızamda yer ettiği hâlleriyle anlatacağım. Medyanın “özgün müzik” tanımını uygun gördüğü bu akımın ürünlerinde öne çıkan unsur “söz”dü. Anlatılacak, kızılacak çok şey vardı ve öncelik buydu. Orkestrasyon ve yorum, zaman zaman ihmal edilebilecek unsurlardı. Bu türün sanatçıları arasında farkı yaratan, melodi üretimiydi. Yoksa herkeste vardı Nâzım Hikmet, Enver Gökçe, Ataol Behramoğlu, Ahmed Arif, Ahmet Telli ve Adnan Yücel’in şiir kitapları. Ama her müzisyen, şiir bestelemek gibi çok zor bir işin altından bu seride anlatacağım sanatçılar gibi layıkıyla kalkamazdı.
Ahmet Kaya: Çok sevdiği ülkesinden uzakta, mutsuz ve erken vedalaştı hayatla... “Prozodisi bozuk” dendi, “detone oluyor” dendi, “devrimci kültüre arabeski soktu” dendi. Kimi eleştiriler haksız değildi. Ama şu var ki, müthiş bir melodi üretme yeteneğine sahipti. Bestelenmesi zor şiirlere çok güçlü melodiler giydirdi... İlk albümü Ağlama Bebeğim yalnızca birkaç yüz adet alıcı bulmuştu kendine. Lakin önce yasaklanıp sonra aklanmasıyla satışlar patladı. Ve aynı yıl muhteşem Acılara Tutunmak yayınlandı. Albümde ağırlıkla Hasan Hüseyin Korkmazgil şiirleri kullanılmıştı. Ardından gelen Şafak Türküsü şarkıları ve müzikal yapısıyla öncekini aratsa da, albümle aynı adı taşıyan parça onun farklı kesimlere de ulaşmasını sağladı: “Ben solcu değilim ama adamın şarkılarını seviyorum arkadaş!” An Gelir ile yine müzik listelerinin tepelerine çıkan sanatçı Yorgun Demokrat ve Başkaldırıyorum ile üslubunu sertleştirdi. Bu dönemde Yusuf Hayaloğlu şiirleriyle, usta aranjör Osman İşmen düzenlemeleriyle onun müziğinde önemli birer unsur olmaya başladı. Sonraki albümleri de bir veya birkaç şarkıyla kendinden bahsettirdi hep. Saza Niye Gelmedin ’i barındıran Şarkılarım Dağlara ile, adına tezat şekilde bir kez daha her kesimi kucakladı. Son stüdyo albümü, Dosta Düşmana Karşı ise en iyi albümlerinden biriydi. Ölümünden sonra yayınlanan derleme albüm Hoşçakalın Gözüm’deki tek yeni şarkı Siz Yanmayın, onun sitem dolu vedasıydı... Eleştirilebilecek pek çok yönü olsa da, Ahmet Kaya müzik tarihimizdeki yerini almış özel bir sanatçı. Umarım mezarı da, ülkesindeki yerini alır en yakın zamanda.
Grup Yorum: Sadık dinleyicisi olmayan biri olarak, sadık dinleyicilerinin hoşgörüsüne sığınıyor ve başlıyorum... Latin Amerika çıkışlı “Nueva Canción” (Yeni Şarkı ) akımının unsurlarını Anadolu’nun protest müzik kültürüyle birleştirmiş ve ilk döneminde bu çizgide ürünler vermiştir. Üniversiteden arkadaş olan Kemal Sahir Gürel, Tuncay Akdoğan, Metin Kahraman veAyşegül Yordam’ın 1985 yılında kurduğu grup, bir yıl sonra Sıyrılıp Gelen ’i çıkarır. Bu ve ardından gelen Haziranda Ölmek Zor büyük ilgi görür; zira muhteşem albümlerdir. Ekip 1989’da önce Türkülerle, sonra bana göre son büyük albümleri olan Cemo’yu yayınlar. Usta kompozitör Tuğrul Karataş’ ın destek verdiği Cemo, grubun müzikalitesinde zirve noktasıdır. Onlar o zamanlar, Anadolu’nun Inti Illimani’sidir... Gel ki Şafaklar Tutuşsun grup için duraklama, benim için gruptan uzaklaşma döneminin başlangıcıdır. Elbette sonraki albümlerinde de güzel şarkılar vardı. Ama zaman içinde değişen dil ve müzikal yapı, grubun dinleyici profilini büyük ölçüde değiştirdi. Ekibin beyni Kemal Sahir Gürel’in 1997 yılında ayrılmasıyla Grup Yorum için, çeşitli nedenlerle benim yabancısı olduğum başka bir dönem başladı... Sonuç olarak, farklı elemanlarla da olsa 28. yılını deviren ve genç üyeleriyle stadyumlara onbinlerce insanı çeken bir topluluk sözkonusu. Ayrıca Mussolini faşizmine karşı yükselen Çav Bella ’yı, “Unitad Popular”ın (Halk Cephesi) propaganda şarkısı olan Venseremos ’u onlar gibi söyleyen yok. Nice 28 yıllara...
GELECEK HAFTA: Devrimci sanatçılara devam; Arif Kemal, Haluk Özkan, Grup Merhaba...
Edited (5/21/2013) by Abla
[Feel free to correct it. :)]
|
